Tạo hóa tạo nên trên cơ thể ta hai điểm nhấn có lẽ ai cũng thấy rất quan trọng cả về mặt thẩm mỹ cũng như vai trò, vị thế chức năng là miệng và mũi. Nhưng theo mũi thì tuy miệng và mũi ở rất gần nhau, luôn nhìn vào nhau và hỗ trợ nhau về nhiều mặt nhưng đôi khi mũi cũng thấy “tủi thân” vì được đối xử không công bằng với miệng.
Theo như mũi thì cả mũi và miệng điều rất quan trọng về nhiều mặt đối với con người, như chứa đựng cơ quan khứu giác, vị giác, góp phần bảo vệ cơ quan trung ương là bộ não, biểu lộ tình cảm,…Nhưng quan trọng nhất có lẽ vẫn là tạo nét thẩm mỹ và tham gia bảo vệ sức khỏe.
Về góp phần thẩm mỹ cho khuôn mặt có lẽ là ngang ngửa: miệng nói nụ cười duyên quan trọng nhưng mũi dọc dừa cũng thấy nhiều người quan tâm tới nét đẹp của mình . Bằng chứng là số người sửa mũi thẩm mỹ có khi còn nhiều hơn xăm môi. Về “công lao” với bảo vệ sức khỏe mũi cũng thấy hai bên đều rất quan trọng. Một đằng thực hiện chức năng ăn uống, một đằng thở.
Vậy mà hình như nhiều người chỉ thấy quan trọng của ăn uống ít quan tâm tới thở là công việc của mũi . Ăn uống quan trọng thật vì có bột mới gột nên hồ. Có ăn uống mới đưa được các chất vào tạo nên cơ thể và duy trì sự hoạt động phát triển của các cơ quan. Nhưng thở nhằm đưa oxy vào cơ thể và thải những chất bài tiết dạng hơi ra ngoài cũng rất quan trọng với sự sống nếu không muốn nói còn quan trọng hơn cả ăn uống. Người ta có thể nhịn ăn, nhịn uống nhiều giờ, nhiều ngày nhưng nhịn thở chỉ có thể tính bằng phút. Ngừng thở 4 đến 5 phút não đã bắt đầu bị tổn thương và não sẽ không hồi phục nếu thời gian này là 9 – 10 phút,… Nhưng không biết do thói quen hay do không thấy hết vai trò quan trọng của khí hít vào mà khi thấy người thân sức khỏe suy giảm hoặc khi thăm hỏi bệnh nhân thường người ta chỉ hỏi thăm ăn uống được không mà hình như, quên mất vai trò của mũi – không ai hỏi thăm nhau thở như thế nào bao giờ
Mũi còn phàn nàn mọi người quan tâm chăm lo , chọn thức ăn, nước uống an toàn , ngon lành hơn lo tạo không khí trong sạch để hít thở. Có lẽ không khí vô hình và sẵn có trong tự nhiên không phải mua và ở đâu cũng có , là người bạn vô tư , tận tụy với sức khỏe mọi lúc mọi nơi nên ai ai cũng thấy bình thường , ít quan tâm tới .Theo những công bố gần đây các chất khí độc ( CO , NO2 , SO2 ) , bụi lơ lửng trong không khí ở nhiều nơi nhất là các đô thị lớn , các công trường xí nghiệp vượt mức cho phép từ 1,3 đến 3 lần , có nơi tới 10 – 20 lần . Không chỉ ngoài đường mà ngay trong nhà nhiều nơi cũng bị ô nhiễm đáng ngại . “ Quét nhà ra rác “ là bình thường như phương ngôn đã nói nhưng quét nhà ra nhiều bụi , những tấm màn cửa mới treo ít ngày màu bông vải đã mờ thì không còn thường tình nữa . Bụi , khí độc không chỉ từ ngoài vào mà còn vô tình chủ nhà tạo ra . Khói bếp , khí thải máy phát điện , máy bơm nước bằng xăng dầu , và cả do khói thuốc lá , thuốc lào , do thắp hương nhiều là những nguồn ô nhiễm chính trong nhà. Có lẽ người cảm nhận đầu tiên điều này là các bà, chị em nội trợ . Nhiều người do hít hơi bếp nhiều nên hay bị chóng mặt , xây xẩm khi làm bếp lâu ngày do thiếu oxy não. Khí độc từ ô nhiễm trong nhà chủ yếu là oxyd carbon là chất khí không mầu , không mùi , khó phát hiện , dễ luẩn quẩn trong nhà khi kín cửa cao tường . Khí độc từ môi trường ô nhiễm, do mình tạo ra cứ tự do qua mũi , đường hô hấp vào phổi . Quả thật mũi phàn nàn cũng có lý. Mới gần đây thôi khi nói nước tương có chất gây ung thư 3-MCPD, sữa có melamine thì mọi người tẩy chay ngay. Nhưng thuốc lá có nhiều chất độc thậm chí trên vỏ bao nhà sản xuất đã cảnh báo có thể gây ung thư ; và y học cũng chỉ rõ hút thuốc lá dễ bị nhồi máu cơ tim, viêm tắc phổi mãn tính; đặc biệt có chất oxyd carbon rất độc với bản thân và cả người bên cạnh mà thuốc lá sản xuất ra vẫn tiêu thụ hết, vẫn đắt hàng. Kể cũng lạ: thuốc lá gây thiệt đơn hại kép mà nhiều người vẫn hút, thậm chí có người còn coi thuốc là bạn đồng hành mọi lúc moi nơi. Có anh còn tuyên bố bỏ….. thì được chứ không bỏ thuốc lá. Thuốc lá gây tốn tiền không phải chỉ tiền mua thuốc mà nặng hơn nhiều là tiền chữa bệnh. Theo ước tính mỗi năm nước ta phải chi khoảng 1.000 tỷ đồng tương đương 20% tổng chi tiêu ngân sách cho y tế để chữa những bệnh do hút thuốc lá. Nhưng nếu tiền chỉ ảnh hưởng tới một số người ( với người giàu thì chắc không đáng kể ) thì những chất độc trong thuốc lá không trừ ai. Nói tác hại lâu dài có thể nhiều người chưa hình dung ra nhưng có lẽ ai cũng gặp ít nhất một vài người bạn, người thân sau khi bỏ thuốc lá thấy người khỏe hẳn ra, giảm hoặc hết ho, có người tăng 3-4 kg, môi đỡ thâm, da đỡ sạm hoặc quan sát , ngửi nước điếu cày, điếu bát ; nhìn màu của miếng thịt treo trên gác bếp của người dân tộc thì cũng thấy tuy chỉ mới một phần độc hại của thuốc lá , thuốc lào .
Mũi trình bày những điều trên cũng không phải nghĩ miệng đã được chăm lo đúng mức. Vì thức ăn, thức uống cũng còn nhiều vấn đề lắm. Nhưng dù sao cũng cần chú ý hơn phòng tránh những chất độc dạng hơi, khó nhận biết và có thể sẵn sàng nhập vào cơ thể bất cứ lúc nào kể cả lúc ngủ vì lúc nào cũng cần hô hấp, cần thở. Tạo ra không khí, môi trường xanh sạch , giàu oxy ; không vô tình làm ô nhiễm căn nhà mình . Bếp , đặc biệt các lò than có thông hơi tránh khí thải đọng lại trong nhà . Đeo khẩu trang , trang bị phòng hộ khi làm việc hoặc đi đường qua vùng ô nhiễm , bụi nhiều để đỡ gánh nặng cho mũi , cho phổi . Nhân dịp nhà nước cấm hút thuốc lá nơi công cộng nên chăng các “chị, em” vợ (những người vợ còn ở lứa tuổi chị, em) cũng nên phát huy “uy quyền” tuổi trẻ của mình cấm những “anh” chồng hút thuốc trong nhà nhất là căn phòng riêng tư để tránh nhiễm độc cho cả nhà nhất là những đứa con nhỏ bé của mình. Đó không chỉ là tâm tư của mũi mà cũng là tiếng nói, kiến nghị của sức khỏe.
Bs. Nguyễn Kim Phong
Bài đăng trên báo Người Lao Động
