Bs Nguyễn Kim Phong
Ngày 1-11 Trung tâm Điều trị oxy cao áp tiếp nhận hai bệnh nhân bị ngô độc oxyd carbon nặng do nằm than sau sinh từ Bệnh viện Bình chánh . Chị T Q , 26 tuổi mới sinh con 5 ngày và bà nội của bé NG T H ,74 tuổi . Khi tới Trung tậm điều trị oxy cao áp cả hai bệnh nhân đều trong tình trạng suy hô hấp cấp , vắng ý thức , lơ mơ ,hỏi không đáp ứng,liệt vận động , da niêm mạc nhợt . Theo gia đình kể lại , sau sinh , chị và con được gia đình cho nằm than . Bà nội ngủ cùng phòng chăm sóc con cháu . Phòng ngủ là nhà xây cửa kín , dùng điều hòa nhiệt độ . Sáng 31- 10 khi gia đình phát hiện cả ba bà ,con, cháu đều bất tỉnh , sùi bọt mép . Gia đình nhanh chóng đưa sản phụ, bà cháu đi Bệnh viện Bình chánh, Bệnh viện Nhi đồng cấp cứu, cứu sống kịp thời .
Do được Bệnh viện Bình chánh liện hệ thông báo trước , xác định đây là hai trường hợp ngộ độc oxyd carbon nặng ; Trung tâm điều trị oxy cao áp đã chuẩn bị trước hai buồng oxy cao áp sẵn sàng chờ bệnh nhân . Khi xe chở bệnh nhân tới ,thủ tục tiếp nhận bệnh nhân tiến hành những khâu tối thiểu, gọn . Hai bệnh nhân nhanh chóng được đưa vào buồng oxy cao áp điều trị . Được điều trị bằng phương pháp đặc hiệu bệnh chuyển biến nhanh chóng . Sau ca điều trị 4 giờ đầu tiên cả hai bệnh nhân đã tỉnh lại ,tiếp súc được . Ngày thứ 2 bệnh nhân đi được, đỡ mệt nhiều , ăn được . Ngày thứ ba bệnh nhân giao tiệp sinh hoạt trở lai bình thường . Ngày 5 -11 sau 4 ngày điều trị hai bệnh nhân hồi phục hoàn toàn ,ra viên trong niềm vui chung của bệnh nhân ,gia đình và cán bộ nhân viên Trung tâm điều trị oxy cao áp.
Nằm than là phương pháp dân gian vẫn được áp dụng lâu nay ở cả ba miền nước ta nhưng có lẽ dùng nhiều hơn ở vùng nông thôn ,miền núi . Sau sinh nằm than cũng có tác dụng giữ ấm cho cơ thể nhất là vùng lung có lợi cho sản phụ và trẻ sơ sinh . Tác dụng trên cùng với tâm lý tạo tổ ấm cho mẹ sau sinh , trẻ mới trào đời được nằm trong ổ ấm có lẽ là cơ sở để cho nằm than được dùng tuy không nhiều , không chỉ trước đây mà cả ngày nay, không chỉ ở nông thôn ,miền núi mà cả một số gia đình ở thành thị . Nằm than vẫn được sử dụng dù đã có nhiều phương tiện giữ ấm, sưởi ấm , được dùng không chỉ vào mùa đông mà cả mùa nóng . Có khi đồng thời dùng cả nằm than và điều hòa nhiệt độ.
Y học hiện đại khuyên không nên dùng nằm than không phải chỉ vì hiện nay đời sống đã được nâng cao ,có nhiều biện pháp ,phương tiên giữ ấm, chăm lo sức khỏe cho sản phụ và trẻ sơ sinh mà điều cơ bản nằm than có hại ,rất hại cho sức khỏe . Khi nằm than luôn luôn sinh ra lượng oxyd carbon ( CO )có độc tính cao đường hô hấp ,dễ gây ngộ độc thậm chí tử vong. Vấn đề đặt ra trước đây ít thấy lan truyền thông tin những trường hợp ngộ độc CO do nằm than. Một phần có thể do thông tin trước dậy it phát triển nhưng chủ yếu do phòng ngủ của sản phụ ngày nay khác xưa nhiều. Nằm than có thể an toàn khi phòng ngủ là nhà tranh vách nứa ,vì khí CO sinh ra được “ hòa loãng “ vào không khí do nhà thông thoáng. Ngược lại hiện nay phần lớn sản phụ ở trong nhà xây “kín cửa cao tường “ lưu thông khí kém. Khi dùng điều hòa nhiệt độ không khí càng ít lưu thông. Khí CO sinh ra tích tụ lại ,nồng độ tăng dần trong phòng. Mặt khác khi than cháy tiêu thụ một phần oxy trong phòng. Như vậy khi nằm than trong phòng kín sản phụ và trẻ nhỏ cùng người chăm sóc đều hít thở không khí hàm lượng oxy giảm dần ,lượng khí độc CO tăng dần. Khí CO còn nguy hiểm ở chỗ gây độc thầm lặng không kích thích gây khó chụi, đau đớn để bệnh nhân biết gọi người nhà ,cả người ngủ cùng phòng biết để hỗ trợ ứng cứu. Khí CO làm người hít phải lịm dần đi. Người nhà thường chỉ phát hiện vào sáng hôm sau. Nói cách khác bệnh thường được phát hiện muộn.
Khi gặp trường hợp ngộ độc CO cần nhanh chóng đưa bệnh nhân ra khỏi vùng khí bị ô nhiễm, hô hấp nhân tạo hỗ trợ và dùng oxy liệu pháp càng sớm càng tốt.
Oxy cao áp là phương pháp điều trị có chỉ định tuyệt đối hay là phương pháp điều trị đặc hiệu với bệnh ngộ độc khí CO. Oxy cao áp không chỉ đáp ứng nhanh nhu cầu oxy cho cơ thể đang bị thiếu, nhiều khi thiếu nghiêm trọng trong bệnh ngộ độc CO nhất là với não. Dạng HbCO làm mất khả năng vận chuyển oxy của hemoglobin là phức hợp rất bền. Cần phá vỡ liên kết giữa CO và Hb. Ở điều kiện bình thường CO cạnh tranh với oxy liên kết với Hb. Ở áp suất cao oxy lại có thể đẩy CO ra khỏi phức hợp HbCO. Khi đã đưa bệnh nhân ra khỏi môi trường ô nhiễm thời gian bán hủy của HbCO là 4-6 giờ. Khi tăng phân áp oxy trong máu lên bằng cách cho bệnh nhân thở oxy tinh khiết ở áp suất khí quyển thời gian bán hủy của HbCO còn 1 giờ 30 phút. Nhưng nếu được điều trị oxy cao áp ở 2 at thì thời gian bán hủy chỉ còn 35 phút, ở 3at còn 22 phút. Như vậy oxy cao áp giải quyết được những yếu tố bệnh sinh quan trọng nhất của bệnh này là cung cấp nhanh chóng, đầy đủ oxy cho cơ thể đặc biệt là não và giải phóng Hb khỏi HbCO trở lại dạng Hb làm nhiệm vụ vận chuyển oxy bình thường. Giải quyết được những yếu tố này những biểu hiện lâm sàng của bệnh giảm đi, bệnh nhân nhanh chóng ra khỏi tình trạng hiểm nghèo và hồi phục dần. Ngộ độc oxyd carbon thể cấp, tối cấp là bệnh cấp cứu cần đưa tới điều trị oxy cao áp càng sớm càng tốt.Tuy nhiên với những trường hợp đến muộn cũng như những bệnh nhân ngộ độc khí CO mãn oxy cao áp vẫn là giải pháp tối ưu trong điều trị và phục hồi sức khỏe cho bệnh nhân.
